در دنیای دیجیتال امروز، امنیت اطلاعات و شناسایی دقیق افراد به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حوزه فناوری تبدیل شده است. در این میان، فناوری بیومتریک با بهره‌گیری از ویژگی‌های منحصربه‌فرد فیزیولوژیکی و رفتار انسان، راهکاری امن، سریع و تقریباً غیرقابل جعل ارائه می‌دهد. استفاده از فناوری‌های بیومتریک نه تنها در مراکز حساس امنیتی، بلکه در گوشی‌های هوشمند، سیستم‌های حضور و غیاب، بانکداری دیجیتال و حتی در درگاه‌های ورود به فرودگاه‌ها نیز کاربرد دارند. این فناوری‌ها به واسطه یک ویژگی غیرقابل تغییر مانند اثر انگشت، اثر عنبیه چشم، چهره و غیره فرد را شناسایی می‌کند.
می‌توانید با مراجعه به فروشگاه تجهیزات هوشمندسازی خانه و ساختمان اسمارت هوم کیوب، انواع دستگیره های هوشمند دیجیتال را مشاهده و خریداری کنید.
فناوری بیومتریک چیست؟
قبل از هر چیز بهتر است بدانیم که اصلا فناوری بیومتریک چیست؟ بیومتریک به معنای بررسی ویژگی‌های زیستی و غیرقابل تغییر در انسان با هدف شناسایی یا تأیید هویت اوست. این ویژگی‌ها شامل اثر انگشت، الگوی چهره، عنبیه چشم، صدا و حتی الگوهای رفتاری مانند نحوه تایپ کردن یا راه رفتن فرد می‌شوند؛ بنابراین، وقتی می‌پرسیم بیومتریک چیست، منظور روشی برای تبدیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد زیستی به داده‌های دیجیتال برای تشخیص هویت است. این روش به‌دلیل سطح امنیت بالا و دشوار بودن جعل اطلاعات، در سال‌های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده است.
انواع فناوری‌های بیومتریک
فناوری‌های بیومتریک به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: ویژگی‌های فیزیولوژیکی و ویژگی‌های رفتاری.
ویژگی‌های فیزیولوژیکی شامل اثر انگشت، چهره، عنبیه و شبکیه چشم، هندسه کف دست و الگوهای رگ‌های زیرپوستی می‌شود. این ویژگی‌ها به واسطه ثابت بودنشان در فرآیند شناسایی بسیار دقیق عمل می‌کنند. در مقابل، ویژگی‌های رفتاری شامل الگوی صدا، نحوه تایپ کردن، شیوه راه رفتن و ریتم ضربات روی صفحه‌کلید ممکن است ثابت نباشند. این ویژگی‌ها گرچه در طول زمان ممکن است کمی تغییر کنند؛ اما همچنان برای احراز هویت در برخی سامانه‌ها کاربرد دارند. هر کدام از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌هایی دارند و تکنولوژی بیومتریک به نسبت نوع کاربرد ممکن است شامل چند ترکیب چند ویژگی باشد تا دقت و امنیت بیشتری ارائه بدهد.
فناوری اثر انگشت
فناوری اثر انگشت یکی از پرکاربردترین و شناخته‌شده‌ترین روش‌های تکنولوژی بیومتریک است. این فناوری با اسکن الگوهای منحصربه‌فرد خطوط و شیارهای موجود در نوک انگشت عمل می‌کند. سه نوع اصلی از سنسورهای اثر انگشت وجود دارند که شامل اپتیکال (نوری)، خازنی، و فراصوتی هستند. سنسورهای اپتیکال با استفاده از نور، تصویری دوبعدی از اثر انگشت می‌گیرند. سنسورهای خازنی با اندازه‌گیری اختلاف ظرفیت الکتریکی میان برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های پوست، الگوی اثر انگشت را به‌صورت دقیق‌تری ثبت می‌کنند. در نهایت، سنسورهای فراصوتی با ارسال امواج صوتی، تصویری سه‌بعدی و بسیار دقیق از اثر انگشت ایجاد می‌کنند. این فناوری در گوشی‌های هوشمند، دستگاه‌های حضور و غیاب و سیستم‌های کنترل ورود و خروج کاربرد گسترده دارد.
فناوری تشخیص چهره
تکنولوژی بیومتریک تشخیص چهره با تحلیل ویژگی‌های چهره فرد، مانند فاصله بین چشم‌ها، شکل بینی، فرم لب‌ها، فک و دیگر نقاط کلیدی صورت، عمل می‌کند. این روش از آن‌جا که نیاز به تماس فیزیکی ندارد؛ به یکی از روش‌های محبوب و راحت تبدیل شده است. الگوریتم‌های پیشرفته این فناوری، امکان شناسایی چهره افراد حتی در نور کم یا در صورت وجود تغییراتی مانند عینک یا ریش را فراهم می‌کنند. سرعت بالا در شناسایی، قابلیت استفاده در محیط‌های پرتردد و دقت نسبتاً بالا، باعث شده است که این نوع فناوری بیومتریک در دستگاه‌های موبایل، فروشگاه‌ها و سیستم‌های امنیتی کاربرد زیادی داشته باشد.
فناوری عنبیه چشم
تشخیص عنبیه یکی از دقیق‌ترین و ایمن‌ترین انواع فناوری‌های بیومتریک به‌شمار می‌رود. عنبیه دارای الگوهای پیچیده و منحصربه‌فردی است که از دوران جنینی تا پایان عمر تغییر نمی‌کنند. در این فناوری، از دوربین‌های مادون قرمز برای ثبت جزئیات عنبیه استفاده می‌شود. الگوهای ثبت‌شده با داده‌های مرجع مقایسه می‌شوند تا هویت فرد مشخص گردد. فناوری تشخیص عنبیه بیشتر در مراکز نظامی، کنترل مرزها و فرودگاه‌ها کاربرد دارد و به‌دلیل دقت بالا، برای مواردی که امنیت بسیار حیاتی است، معمولا از این فناوری بیومتریک استفاده می‌شود.
نحوه عملکرد سنسورهای بیومتریک
سنسورهای فناوری بیومتریک معمولا در چند مرحله عمل می‌کنند. ابتدا داده‌های خام از طریق حسگرها جمع‌آوری می‌شوند. سپس سیستم، ویژگی‌های متمایز و قابل شناسایی را از داده‌ها استخراج می‌کند. این اطلاعات یا با پایگاه داده مقایسه می‌شوند؛ یا برای استفاده‌های بعدی ذخیره می‌گردند. در نهایت، اگر تطابق میان داده‌های جدید و اطلاعات ثبت‌شده تأیید شود؛ هویت فرد تأیید خواهد شد. کیفیت این فرآیند به دقت سخت‌افزار، الگوریتم‌های پردازش و شرایط محیطی بستگی دارد.
کاربردهای فناوری های بیومتریک
فناوری‌های بیومتریک در بسیاری از صنایع و زمینه‌ها کاربرد دارند:
- در امنیت فردی، این فناوری برای باز کردن قفل گوشی و لپ‌تاپ بدون نیاز به رمز عبور کاربرد دارد.
- در سازمان‌ها، سیستم‌های کنترل دسترسی بیومتریک جایگزین کارت‌های شناسایی شده‌اند.
- در بانکداری دیجیتال، هویت کاربران از طریق اثر انگشت یا چهره تأیید می‌شود.
- در فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های مرزی، بررسی گذرنامه با کمک سیستم‌های بیومتریک سریع‌تر و دقیق‌تر انجام می‌گیرد.
- در بیمارستان‌ها نیز این فناوری برای شناسایی بیماران و دسترسی ایمن به پرونده‌های پزشکی به‌کار می‌رود.
در مجموع، فناوری بیومتریک با ایجاد ترکیبی از امنیت و سهولت استفاده، به ابزاری کلیدی در دنیای دیجیتال تبدیل شده است و آینده آن با پیشرفت تکنولوژی، روشن‌تر از همیشه به‌نظر می‌رسد.
جمع‌بندی
فناوری بیومتریک با بهره‌گیری از ویژگی‌های منحصربه‌فرد انسانی، راهکاری نوین برای احراز هویت فراهم کرده است. از اثر انگشت گرفته تا عنبیه چشم و تشخیص چهره، هرکدام از فناوری‌های بیومتریک دارای کاربردها، مزایا و محدودیت‌های خاص خود هستند. گسترش استفاده از این فناوری‌ها در بخش‌های مختلف، از امنیت شخصی گرفته تا زیرساخت‌های ملی، نشان می‌دهد که این حوزه یکی از ارکان اصلی امنیت و کارایی در عصر دیجیتال محسوب می‌شود. با پیشرفت روزافزون الگوریتم‌ها و توسعه سخت‌افزارهای دقیق‌تر، انتظار می‌رود تکنولوژی بیومتریک نقش پررنگ‌تری در زندگی آینده ما ایفا کند. این مسیر نه‌تنها به‌سوی امنیت بیشتر، بلکه به‌سوی تعامل آسان‌تر و هوشمندتر با فناوری نیز خواهد بود.
